Сава өзені Дунайдың оң саласы бола отырып, Оңтүстік-Шығыс Еуропаның төрт мемлекеті: Сербия, Хорватия, Босния және Герцеговина және Словения жерін басып өтеді. Соңғы штат аумағындағы таулардан бастау алатын өзен Белград қаласындағы Дунаймен қосылады.
Өзеннің орталық бөлігі Босния және Герцеговинаның Хорватиямен табиғи шекарасы қызметін атқарады. Сава арқылы өтетін штаттардың көптігі оны Балқандағы ең маңызды өзендердің біріне айналдырады.
География және гидрология
Сава өзені Дунайдың ең ұзын саласы және Тисадан кейінгі екінші үлкен дренаждық бассейн. Өзеннің ұзындығы 990 шақырымды құрайды, ал олардың алғашқы қырық бесі Сава Словенияның Альпі аңғарлары арқылы ағып өтеді. Сава - Еуропадағы ең үлкен өзендердің бірі және теңізге тікелей құйылмайтын осы көлемдегі жалғыз су жолы.
Өзен бассейнінің халқы сегіз миллионнан асады, ал Сава өзеніндегі астаналар саны үшке жетеді, бұл Белград, Любляна және Загреб. Өзен айтарлықтай қашықтықта үлкен кемелер үшін жүзуге жарамды, яғни ол ұзақ уақыт бойы маңыздылығы бойынша Рейн немесе Эльба сияқты өзендермен салыстыруға болатын Оңтүстік-Шығыс Еуропаның негізгі көлік артерияларының бірі болған.
Өзен арнасы Орталық Еуропа мен Балқан түбегі арасындағы табиғи шекара болып табылады.
Дереккөзден ауызға
Сава өзені Сава-Бохинко мен Сава-Долинканың қосылуынан пайда болады. Бұл көзге тікелей жақын жерде Саваға - Сораға, ұзындығы 52 км-ге жететін Сораға, Трчич Бистрицаға (ол 27 км-ге созылады), сондай-ақ он жеті шақырымдық Радовнаға құяды.
Алайда Сава басқа өзендердің суымен ғана емес, сонымен қатар қоршаған таулардан төмен қарай ағатын еріген сулармен, сондай-ақ көптеген бұлақтар мен бұлақтар түрінде жер бетіне шығатын жер асты суларымен қоректенеді.
Өзеннің пайда болған жерінен Сутла деп аталатын саласына дейін Сава теңіз деңгейінен 833 метр биіктікте шығысқа қарай ағады. Любляна - мемлекеттің астанасы ғана емес, сонымен қатар Словениядағы Сава өзенінің бойындағы қала. Ал қала шекарасына кірмес бұрын өзен өз жолында екі гидроэлектр бөгетін кездестіреді, сонымен қатар бірнеше көлдер мен су қоймаларынан өтеді.
Алайда, Люблянадан кейін бірден арна шығысқа бұрылады, онда өзеннің биіктігі айтарлықтай төмендейді. Төбелерді бойлай өтіп, Сава ағыны өз жолында көптеген ауылдар мен қалаларды кездестіреді, олардың тұрғындары дәстүрлі түрде өзеннің жақындығы мен оның ресурстарын өз өмірінде пайдаланады.
Сербиядағы Сава өзені
Дунайға құйылған жерден алты жүз шақырымға жуық жерде сипатталған өзен кеме қатынасына жарамды және халықаралық классификацияға сәйкес навигациялық V класының сапасына сәйкес келеді.
Оның тереңдігіне қарамастанФарватер өте ауыр кемелердің өтуіне мүмкіндік береді, оның бұралуы олардың ұзындығына айтарлықтай шектеулер қояды. Сондықтан 2008 жылы Сава ағып жатқан елдер кейбір жерлерде өзен арнасын тереңдету және түзету туралы алдын ала шешім қабылдады, бұл мамандардың пікірінше, жүк ағынын арттырып, кеме қатынасының қауіпсіздігін жақсартуға тиіс.
Сербия астанасы Белград өзен жағасындағы ең үлкен қала. Бұл қаланың халқы 1200 мыңнан асады.
Өзен бассейнінің экологиясы
Қоршаған ортаның ластану деңгейі өзен бассейнінде айтарлықтай өзгереді және белгілі бір елдің өнеркәсіптік даму деңгейіне байланысты. Сонымен қатар, азотпен ластанудың негізгі көзі болып табылатын ауыл шаруашылығы судың ластануына үлкен үлес қосады.
Сербия аумағында кәсіпорындар мен қалалардың басым көпшілігінде тазарту құрылғылары жоқ, бұл экологиялық жағдайды айтарлықтай нашарлатады және өзендегі биологиялық әртүрлілікті азайтады. Босния және Герцеговина, Сербия және Словения аумағында елеулі өнеркәсіптік ластану көздері анықталды.
216 сынамада сынаптың шекті рұқсат етілген мәндерден 6 есе асатын концентрациясы анықталды, ал төменгі шөгінділерде ауыр металдардың айтарлықтай мөлшері анықталды. Атап айтқанда, мыс, мырыш, кадмий және қорғасын бұл үлгілерде максималды рұқсат етілген деңгейден жоғары концентрацияларда болады.
Хорватия ең аз ластануды шығарады. Зерттеушілер бұл жағдайды республика үкіметінің қоршаған ортаға барынша ұқыптылықпен қарауымен және туризм индустриясының айтарлықтай дамуымен байланыстырады.
